De familie Ho(o)gendijk in de Leeuwenhoeve (1754-1818)

In de post van Johannes van Dorp en Gijsje Hoogendijk (lees aldaar op http://barthelgezocht.blogspot.com/2021/11/johannes-van-dorp-1786-1860.html ) hebben we al een beetje kunnen zien waar zij het geld vandaan haalden voor hun investeringen. We gaan eens verder kijken hoe het dan de familie van Gijsje is vergaan en waar ze gewoond hebben. En als we het straks over een "morgen" hebben, dan is die gelijk aan ongeveer 0,9 hectare. En een "roede" is veertien vierkante meter.

INHOUD

• De Leeuwenhoeve
• Nat en droog
• Gijsbert kan niet schrijven
• Aart en Arie en de molenmeester
• Het doek valt

 

DE LEEUWENHOEVE

Naar Zoetermeer is het maar drie kwartier op de fiets bij ons vandaan.  Het vroegere dorp -  er wonen nu evenveel mensen als in Leiden - staat bekend om zijn hoogbouw zoals hier, in de wijk Palenstein:

 

Op de Palensteinse polder kom ik straks nog terug. Eerst kijken we naar een rommelig perceel, waar straks dure villa's worden gebouwd: 

 

 

Het project heet "Leeuwenhoeve", naar de gelijknamige boerderij uit de 17de eeuw, die hier heeft gestaan. De grootvader van Gijsje speelt een rol in dit pand. Maar laten we eerst even kijken hoe de familie in elkaar steekt:

 

NAT EN DROOG

We staan dus voor het bouwproject op de Zegwaartseweg 96, vroeger de zuidelijke grens van de Palensteinse polder, een bezit van de Rotterdamse Johan Osy. 1) Er was zoveel turf gewonnen dat er meer water te zien was dan land zodat men besloot de polder droog te leggen. 

 

Maar eerst dit: op 13 mei 1754 koopt Gijsbert Hoogendijk "een huys en Erve met eenige houtakkers en Rietakkers mitsgaders bepoting en beplanting daer op staende voorzo met al het gedoe ... in de buytewegse polder van Zegwaart enz." voor ƒ650 en leent daarvoor ƒ375 tegen 3%. 2) Precies daar, waar nu de bouwplaats ligt. 

 

Al in 1737 en 1740 waren de twee kinderen Arie en Aert geboren en in 1756 komt Leentje Visser, de vrouw van Gijsbert te overlijden. 3)

 

GIJSBERT KAN NIET SCHRIJVEN

Rond 1763 moet dan de Palensteinse polder zijn droog gevallen. 

 

"Bedijckte en drooggemaakte Palensteynse polder geleegen onder de ambagte van Zegwaart"  door Klaas Vis inv.nr.8449 via archieven.nl (bij de rode pijl: Leeuwenhoeve) Click to enlarge

 Gijsbert laat dan waarschijnlijk een nieuwe woning bouwen op dezelfde plaats om het oude verzakte huis te vervangen. 1) 

 

Intussen lukt het hem in 1768 om onder strenge voorwaarden land van kavel 17 in de polder te huren. Hekken en sloten moesten worden onderhouden, bagger uit de sloot moest over het land verspreid worden. Maar de restanten veen mocht hij zelf houden, mits het land niet teveel verzakte. 

 

Nu kon hij beschikken over zo'n 14 morgen en 436 roeden land. De notariële akte bevestigde hij met een kruisje, een merkteken. Gijsbert kon niet schrijven. 4)

 

merkteken van Gijsbert

Onder het motto "buurmans tuintje kun je maar één keer kopen" grijpt Gijsbert zijn kans. De erven van de familie Osy gaan over tot verkoop van de kavels in de Palensteinse polder waaronder die, vlak achter het huis van Gijsbert. 

 

Hij koopt van Joan Osy de Jonge kavel 15, groot 20 morgen 561 roeden voor ƒ4291 en leent ƒ3000 van Cornelis Hogewerf en ƒ1000 van Jonkvrouwe Osy. De rest betaalt hij contant. 4a)

AART EN ARIE EN DE MOLENMEESTER

Dat niet alleen het land vruchtbaar was bleek al spoedig. Zoals gezegd, in 1737 en 1740 werden twee flinke jongens geboren, Arie en Aart. 5) 

 

Vooral Arie timmerde flink aan de weg en nam na het overlijden van zijn vader Gijsbert in 1784 de huur van kavel 17 over. 6) 

 

Wist u, lezer dat we in deze contreien vroeger molenmeesters hadden? Na de verkoop van de landerijen door de erfgenamen van de Rotterdamse Johan Osy in 1774, werd het bestuur in handen gelegd van de "gewone" kroosheemraden en molenmeesters. De laatsten kregen het beheer over de molens in de polder en oefenden met enkele ingelanden (in Delfland kroosheemraden geheten), de polderschouw uit. 

 

Verder inde hij de belastingen, regelde het onderhoud, betaalde de rekeningen en legde aan de ingelanden verantwoording af over het gevoerde beleid. 

 

En ingelanden? Dat zijn lieden met bezittingen in de polder. 

 

Eén van die molenmeesters was Arie. We weten dat omdat we in verschillende aktes transacties voor het polderbestuur hebben gevonden. 7) 

 

Drie molens zorgden ervoor dat de polderbewoners droge voeten hielden: de Boven-, de Midden- en de Ondermolen. Van de molens bestaat nog alleen de romp: als woonhuis. 8) Zoals hieronder, de middenmolen.

 

HET DOEK VALT

We gaan een huis veilen.  Het bieden op een huis of object op een veiling gebeurt in twee fases. Eerst wordt per opbod een prijs vastgesteld: bieders steken hun hand in de lucht, totdat de veilingmeester na het hoogste bod afslaat. 

In de tweede fase (het afmijnen) roept de afslager een steeds lager bedrag (beginnend bij het per opbod vastgestelde bedrag), totdat iemand ‘mijn’ roept. Diegene wordt dan eigenaar van het object.. En wordt dan onder voorbehoud van gunning eigenaar van het pand. 9) 

Het is 11 september 1818. Cornelia Vinke - de weduwe van Aart - staat het water blijkbaar bijna aan de lippen. Haar Aart is in 1796 al overleden 10) en met haar zwager Arie heeft zij de boerderij zo goed mogelijk bestierd. 

Arie is in 1815 (ongehuwd) overleden 11)  en heeft alles aan haar nagelaten. Op 21 december 1818 omt ze tenslotte te overlijden 12) en komt aan de bewoning van Leeuwenhoeve door de familie Hogendijk een einde.

 

BRONNEN

1)  Uit "Het verhaal van de Leeuwenhoeve en haar bewoners " door E.W. van den Burg en M.C.J. Moers-de Vree; 't Seghen Waert jaargang 35 aflevering 3 agustus 2016 blz.16 e.v., uitgave van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer; dit artikel is een belangrijke leidraad geweest voor deze post. Hartelijk dank daarvoor, Ronald Grootveld!

2) Rechterlijk Archief Zegwaard 1746-1764  boek 62 folio 105v 13 mei 1754 transport via Familysearch image 112

3) Registers op ontvangst van impost op trouwen en begraven Zegwaart 1741-1781 via Nationaal Archief image 30

4) Notariële akte verhuur Zoetermeer aktenr. NOT 28 879  van 14 april 1768 via allezoetermeerders

4a) Rechterlijk Archief Zegwaard Transportregister 1760-1808 nummer 77a folio 96v via Familysearch image 101

5) Doopboek Nederduits Gereformeerd  Bleiswijk 1735-1812 via Nationaal Archief image 11 en Doopboek Nederduits Gereformeerd Bleiswijk 1735-1812 via Nationaal Archief image 17

6) Huur voor schepenen Zoetermeer aktenummer Rechterlijk Archief Zegwaard 33A 20 van 22 juni 1796 via allezoetermeerders

7) Verhuur voor schepenen Zoetermeer aktenummer Rechterlijk Archief Zegwaard 31 71/3 van 2 februari 1787 via allezoetermeerders

8) molendatabase.org

9) koopeenveilinghuis.nl

10) Registers op ontvangst van impost op trouwen en begraven Zegwaart onvermogenden 1789-1805 via Nationaal Archief image 58

11) Burgerlijke Stand Overlijden Zegwaart aktenummer 14 via allezoetermeerders

12) Burgerlijke Stand Overlijden Zegwaart aktenummer 31 via allezoetermeerders