Nadat we de vorige keer Jochem Simons de Boer (1792-1863) hebben besproken ligt het voor de hand nu de beurt te geven aan zijn vader Simon Jochems de Boer (1749-1792).
Er is echter niet genoeg te vinden om er een leuk verhaal van te maken. Daarom gaan we door met zíjn vader Jochem Cornelis de Boer (1710-1768).
INHOUD
- Zaanse elite
- Tweehonderd!
- Heen en weer
- Jasses!
- Bronnen
ZAANSE ELITE
Kijk, dit is een aardige straat in Zaandam, de
Bloemgracht.
 |
Bron: Streetview
|
Tot begin vorige eeuw liep er in het midden een watertje
maar dat is gedempt. Langs dat grachtje stonden vooral vroeger fraaie woningen met
flinke tuinen in Franse stijl. Kortom, hier woonde de Zaanse upper class:
houthandelaren, walvisvaarders, molenbezitters, dat soort mensen. Hier kwam men
elkaar tegen en werden er zaken gedaan. 1)
 |
| Bloemgracht in 1904; Fotonummer 41.02102 Trenkler Dr. & Co, Leipzig via Zaanstad Gemeente Archief |
Hoe hij het voor elkaar kreeg is niet duidelijk, want
Jochem maakte nog wel eens schulden 2): toch woonde hij en zijn vrouw Guurtje
Gerrits Jonker ook op de Bloemgracht.
We treffen Jochem hier in de familie aan:
Hij was blijkbaar geboren onder een gunstig gesternte want zowel
van vaders kant als die van diens zuster viel hem de ene na de andere erfenis
in de schoot.
3) En dus begon Jochem samen met zijn broers Jan en Pieter
driftig obligaties te verkopen.
Hem viel zelfs nog een kwart deel van een molen
ten deel, de pelmolen “Het Witte Paard”. Over die molen hebben het later nog
een keer bij een tante van Jochem.
TWEEHONDERD!
Dat er in Zaandam veel molens hebben gestaan is bekend.
Minder bekend is dat ze er in vele soorten zijn zoals bijvoorbeeld de
paltrokmolen.
De paltrokmolen is een zaagmolen. De molen is vierkant opgebouwd
en heeft ter hoogte van de zaagvloer een open achterkant en zijvleugels. De
draaiende beweging van de wieken wordt met behulp van een krukas omgezet in een
op en neer gaande beweging, nodig voor de verticaal opgestelde zaagramen met
zaagbladen.
Ooit zijn er in Nederland honderden gebouwd. Alleen al aan de Zaan
stonden er ruim 200. Tegenwoordig resteren er nog slechts vijf waarvan één aan
de Zaanse Schans: 4)
 |
| Molen de Gekroonde Poelenburg Zaanse Schans Wikipedia Auteur Natuurfreaks |
Of Jochem iets met molens had is niet bekend – hij was
veerschipper – maar hij had wel een aantal jaren een molen in zijn bezit: de
paltrokmolen “De Valk” in Zaandam.
We weten dit omdat hij de molen in 1737 voor
ƒ 600,-- verzekerde en op 31 oktober 1741 weer uit de verzekering haalde. 5) Het
was een laag bedrag en dat kan te maken hebben met de crisis in de houtwereld halverwege de 18de eeuw. Vanaf rond 1740 hieven de Engelsen
namelijk zeer hoge invoerrechten op buitenlands gezaagd hout. 6)
De molen is
vóór 1726 gebouwd en na 1794 gesloopt. 7)
HEEN EN WEER
Toen Amsterdam in de loop van de 18de eeuw de
grootste handelsstad van Nederland was geworden oefende dat een grote
aantrekkingskracht uit op de omliggende dorpen. Zaandam maakt dan ook dankbaar
gebruik van zijn gunstige ligging ten opzichte van Amsterdam.
Er ontstond een
uitgebreide veerdienst vice versa, eerst nog clandestien maar later aan steeds
meer regels gebonden. Jochems voorouders maakten daar al lang gebruik van en
het was dan ook geen wonder dat hij zijn vader opvolgde als veerschipper.
Hij
voer onder meer met een “schuyt van Saendam op Alkmaar vice versa”. 8) Bij de
behandeling van zijn vader en grootvader zal ik daar dieper op ingaan.
 |
| Veerschuit objectnummer RP-P-1988-287 via Rijksmuseum publiek domein vervaardiger Dirk Eversen Lons |
JASSES!
Als je vroeger maatschappelijk iets betekende, dan liet je je begraven in
de kerk. Of eigenlijk, bijzetten van het stoffelijk overschot. Sinds 1829 is
dat niet meer toegestaan, al was het maar om hygiënische redenen. Napoleon had het al in 1804 verboden; na het vertrek van de Fransen trok niemand zich daar wat van aan.
Je moet je
voorstellen dat zo’n familiegraf moet worden geopend – enkele voorouders liggen
er al een poosje – en de volgende moet worden bijgezet. Luchtverfrissers in
spuitbus waren er nog niet dus werden de kerkdeuren maar tegen elkaar open
gezet.
We zijn nu halverwege de 18de eeuw en een groot deel van het
dagelijks leven speelde zich buiten af. Men plaatste dus wel een houten hek vóór de kerkdeuren zodat loslopende
honden en dergelijke niet naar binnen konden komen.
Op 10 september 1768 deed
Jan Cornelis de Boer aangifte 9) van het overlijden van zijn broer Jochem en
hij zal niet lang daarna begraven zijn.
Jochem is bijgezet in laag 5 graf 26 van de
Oostzijderkerk in Oostzaandam en zijn vrouw was hem in 1766 al voorgegaan. Zijn
broers Cornelis en Gerrit zijn er ook nog terecht gekomen en in 1817 vervielen
de rechten van het graf weer aan de kerk. En de naam Aagje Jooste, die je hieronder leest: dat is Jochems schoonmoeder. Zelfs zijn graf heeft hij geërfd... 10)
 |
de betreffende bladzijde uit het grafboek
|
 |
Links de Dam met daarnaast de Grote Sluis en erachter de oude Oostzijderkerk. foto 11.1704 Zaanstad Gemeente Archief
|
BRONNEN
2) Notariële akten Zaandam 1745-08-03 1734-1755
nr.6040 aktenummer 40 van 03-08-1745 Notaris
Jacob Pet via Familysearch image 539
3) Notariële akten Zaandam 1743-05-29 1732-1766 nummer 5983
aktenummer 95 van 29-05-1743 Notaris Willem Beets via Familysearch image 429 en
Notariële akten Zaandam 1754-12-12 1734-1755 nr.6044 aktenummer 142 van
12-12-1754 Notaris Jacob Pet via Familysearch image 1157
4) Wikipedia
5) Notariële akten Zaandam 1731-01-01 1727-1771
nr.5924 aktenr. 1, C en F van 01-01-1731
en 24-12-1737 en 31-10-1741 Notaris Willem Hondius via Familysearch image 14
6) ZaanWiki
8) Notariële akten Zaandam 1757-11-02 1727-1772 nr.5910 aktenummer
121 van 02-11-1757 Notaris Pieter Leur via Familysearch image 964
9) Register van aangifte voor de impost op het begraven,
1736-1755, 1757-1805 Oostzaandam via Zaanstad Gemeentearchief image 78
10) Grafboek Oostzijderkerk Oostzaandam 18-19e eeuw laag
5 graf 26 via VPND (VanPapiernaarDigitaal.nl)
Reacties
Een reactie posten