De spoeling wordt steeds dunner

Het lijkt er op dat we zo langzamerhand wel klaar zijn met die Bogaardsen in Zuid-Holland. Althans voor wat betreft de eerste vier generaties na mijn schoonzuster in Canada. Maar vanwege de hoeveelheid nakomelingen valt er nog wel wat te beleven, let maar op.

 

INHOUD

• E-bike Giant Ease-E+2
• Benthuizen en de Benthuizer Turfjes
• Spoelingboeren en Schiedamse jenever
• Bouwen op tonnen, wilgenslieten en heien op kleef

E-BIKE GIANT EASE-E+2

Op 6 mei 2016 kocht ik mijn eerste e-bike; dit is ‘m:

 

En ja, hij ziet er een beetje afgetrapt uit. Klopt, want er zitten inmiddels 25.000 kilometers op de teller.

 

BENTHUIZEN EN DE BENTHUIZER TURFJES

In de omgeving van Leiden ligt een uitgebreid net van goed onderhouden fietspaden en zo kom ik nog wel eens in Benthuizen. 

 

Benthuizer spruitjes (foto uit eigen werk)

 

Een schilderachtig dorpje in de gemeente Alphen aan de Rijn en vroeger zelfstandig bestuurd, eens door onder meer Jan Bogaards (1830-1902) 1). Hij had drie vrouwen: niet tegelijk natuurlijk 2). 

 

Jan was een beetje saai. Hij was zijn leven lang landbouwer, hij woonde altijd in hetzelfde huis, zat telkens weer in de gemeenteraad of was wethouder en ging plotseling dood. Hij liet geen fortuin na, wel tien kinderen. 3)

 

In de uitgaven van de Benthuizer Turfjes op de website van de Historische Kring Benthuizen is helemaal niets van hem te vinden.

 

Dit kunnen we wel vinden om de figuren uit dit verhaal te duiden:

 

 

SPOELINGBOEREN EN SCHIEDAMSE JENEVER

 

We zijn in Schiedam (niet op de fiets!) waar we de jeneverstokerijen hebben bekeken. Bij de bereiding van jenever komt een restproduct tot stand dat spoeling wordt genoemd. 

 

Foto uit eigen werk

In het verleden werd dat vaak als veevoer voor varkens en koeien verkocht. Boeren die hun vee met spoeling voerden waren bekend als spoelingboeren. Hiervan waren er vele in dorpen rond Schiedam. 

 

De spoeling werd in speciale platte, gesloten schuiten geladen waarmee het bij de boer werd afgeleverd. 4) Onder meer bij Jan (1864-1945),5)  het tweede kind van Jan. Hij was dus een spoelingboer en boerde dan ook in Schiedam. Net als zijn broer Pieter Johannes (1867-1949), 6) die in Overschie (vlakbij Schiedam) boerde.7)

 

BOUWEN OP TONNEN, WILGENSLIETEN EN HEIEN OP KLEEF

De meeste boerderijen in Benthuizen rustten op met wilgenslieten (wilgentakken) vol geheide tonnen. In tegenstelling tot het heien met palen die tot in de zandlaag worden geslagen, heien op stuit, gaat het hier om heien op kleef. 

 

Op een afstand van maximaal tweeënhalve meter uit elkaar werden tonnen zonder bodem of deksel in de grond geplaatst. De tonnen hadden een diameter van ongeveer vijfenzeventig centimeter. Daarna werden ze vol geheid met circa tweeënhalve meter lange wilgenslieten. 

 

Het grondwater trok in de slieten, deze zwollen op en zetten zich klem in de ton. Daardoor ontstond er een stevig draagvlak. Over de vol geheide tonnen kwam een plankier als aanleg voor het metsel werk. 

 

Een schuifhout, de naam zegt het al, zorgde er voor dat het metselwerk niet van het plankier af kon schuiven. Dat heien, zoals op de foto goed te zien is, gebeurde met mankracht.

 

Het heiblok werd door een aantal mannen aan touwen omhoog gesjord. Op het juiste moment lieten zij de touwen vieren en viel het blok naar beneden op een paaltje. 

 

Om het ophalen en laten neerkomen van het heiblok op het juiste moment te laten gebeuren, werd er hardop geteld of gezongen. Er waren speciale heiliedjes. 8)

 

De op één na jongste zoon van Jan, Johannes Bogaards (1878-1970) 9) boerde op zo’n fundament gebouwde boerderij in Benthuizen. En na hem zijn dochter Lena, die getrouwd was met Adrie Zegwaard. 9)

 

De twee laatste foto's komen uit de genoemde Benthuizer Turfjes

Lena schrobde, onvermoeid, elke zaterdag middag het erf van de boerderij van voor naar achter schoon. De vele emmers water daarvoor, schepte zij met twee tegelijk uit de vaart en liep daarmee naar de overkant. 8)

 

 

 

 

 

Bronnen:

1) Bevolkingsregister Benthuizen 1890-1902 via Familysearch image 22

2) Jannetje van der Linden, Johanna Voorwinden en Elisabeth Voorwinden

3) diverse akten uit het Geboorteregister van de Burgerlijke Stand van Benthuizen

4) Wikipedia

5) Burgerlijke Stand geboorteakte nummer 7 Benthuizen en overlijdensakte nummer 59 Hazerswoude

6)  Burgerlijke Stand geboorteakte nummer 23 Benthuizen en overlijdensakte nummer 13 Berkel en Rodenrijs

7) Aangifte van zijn vader Memorie van successie Kantoor Alphen a/d Rijn 1806-1900 (1926) Inventarisnummer 5746 via Nationaal Archief 

8) Benthuizer Turfjes van 2008-2: "Gefundeerd op tonnen" en "Cor van Wieringen woonde zeven jaar in Benthuizen"

9) Burgerlijke Stand geboorteakte nummer 26 en overlijdensadvertentie Nieuwe Leidsche Courant van 28 december 1970

 

Molen "de Haas" in Benthuizen (foto uit eigen werk)