Geen onverwachte ontmoeting in
mijn fietsverleden, zo mag je haar wel noemen: de dorpskerk van Zoeterwoude.
Want ik ben er misschien wel honderd keer langs gereden, niet wetende dat het
nog eens zou leiden tot een nieuwe post op mijn blog. En dan is daar nog dat gekriebel
van: er is wat met die Jan van der Helm, maar wat? Enfin, lees maar verder.
INHOUD
- Op de fiets
- Troffel, dagge en schietlood
- Miening en ’t Watertje
- In de krant
- Jacoba en Lena
OP DE FIETS
Het is mooi weer, ik ga een eindje
fietsen. Vlakbij ligt Zoeterwoude-Dorp met zijn 15deeeuwse
Laurentiuskerk.
 |
| Zicht op de dorpskerk met omgeving in 1959 (Fotonr.20373796 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) |
 |
| Foto website Vereniging Oud Zoeterwoude |
"Sta wandelaar beziet
dit graf en deze steen
hij die hier onder rust
ging stil vertrouwend heen.
Zijn viertal kinders
om steeds aan zijn deugd te denken
verkozen deze steen
hem op zijn graf te schenken.
J. V. D. Helm
overleden den 27 December anno
1817"
Bij het lezen van de naam denk ik meteen: ik ken die vent. Die naam heb ik meer gezien en thuisgekomen heb ik hem al snel gevonden. Kijk maar, hier staat hij in de familie:
Dat ga ik uitzoeken!
TROFFEL, DAGGE EN SCHIETLOOD
Een gilde of ambacht was in de
tijd voor de Franse Revolutie een belangenorganisatie van personen met
hetzelfde beroep.
.jpg) |
| Schietlood (Wikipedia) |
Na een gedegen opleiding kon een
leerling erkend worden als vakman met de titel gezel en uiteindelijk de titel
meester verkrijgen na het doen van de gilde- of meesterproef. Vaak had een
gilde het alleenrecht op het uitoefenen van het vak, wat leidde tot de
zekerheid van kwaliteit van het werk met een keurmerk. 1)
Het
belangrijkste instrument van de metselaar is de troffel om mortel te mengen, te
scheppen en uit te strijken. Het houten handvat van de troffel wordt gebruikt
om de stenen aan te kloppen. Met een dagge wordt een verse voeg afgewerkt. 1)
Dat Jan zo’n duur graf met
zerk kon betalen betekent natuurlijk dat hij een zekere vorm van welstand had
bereikt. We zien hem dan ook in de boeken als meester metselaar in Zoeterwoude.
2) Werken van zijn hand heb ik helaas niet kunnen vinden.
Jan, die in 1752 in Alphen
aan den Rijn geboren is 3) trouwt in 1783 4) met de Zoeterwoudse Neeltje van
Tilburg en blijft in het dorp hangen. Ze krijgen zeven kinderen waarvan er twee
jong sterven. 5) Twee meiden blijven ongehuwd en worden winkelierster. Daarover
straks meer.
MIENING EN ’t WATERTJE
Bekende namen zijn het voor de
inwoners van Zoeterwoude en voor mij. Voor buitenstaanders zullen ze vreemd in
de oren klinken. Beide wegen zijn oud en komen al in 1820 voor. 6)
De
behuizingen van tegenwoordig mogen beslist schilderachtig genoemd worden. Veel
panden zijn monument en zijn een lust voor het oog.
 |
| Een huis aan 't Watertje (Google Streetview) |
Bovendien waagde hij zich in rechtszaken met de bestaande gevestigde orde, waar
hij zich meestal liet vertegenwoordigen. 9) En dat nog wel in de Franse tijd!
IN DE KRANT
We mopperen tegenwoordig nogal
eens over onze gezondheidszorg. Of het terecht is laat ik in het midden;
tweehonderd jaar geleden was het in ieder geval een stuk minder.
We kunnen dat
afleiden uit de vele sterfgevallen van (soms heel jonge) kinderen uit de kerkelijk
begraafboeken. En als je dan een hogere leeftijd had bereikt, dan was het einde
soms gruwelijk. Zo lezen we dat Neeltje “na een allersmertelijkst lijden van
weinige dagen” op 64jarige leeftijd in 1820 komt te overlijden. 10) Jan was haar in 1817 al voorgegaan. 10a)
 |
| Leydse courant 17 juli 1820 (Erfgoed Leiden) |
 |
| Leydse courant 31 december 1817 (Erfgoed Leiden) |
JACOBA EN LENA
De Stichting Oud Zoeterwoude heeft
een mooie website, onderhouden door een actieve groep vrijwilligers. https://www.oudzoeterwoude.nl/ Ze geven
zelfs een kwartaalblad uit, Suetan (daar ben ik lid van, want ik heb wat met
Zoeterwoude); en dat voor zo’n klein dorp!
Jan en Neeltje hebben twee ongehuwde
dochters die gekozen hebben voor het ondernemerschap. Jacoba aan het Watertje
(nu ter hoogte van nummer 7) in een huis met winkel, erf, tuin en boomgaard.
11)
 |
| Google Streetview |
En Lena met huis, erf en tuin ter hoogte van Watertje nu nummer 32. 11)
 |
| Google Streetview |
En samen met
de derde overlevende zus van de meiden, Maria waren ze populair bij de familie.
Zowel van hun oom Hendrik van der Helm als van tante Antje (Anna) van der Helm
erfden ze onroerend goed in Alphen aan den Rijn. 12)
Zouden ze met de helm op
geboren zijn? 13)
BRONNEN:
1) Wikipedia
2) Archiefnummer 0506, Archief van
notaris Hermanus van Waalswijk, 1766-1804, inventarisnummer 2520, aktenummer 98
van 14 augustus 1807 via Erfgoed Leiden image 139
3) Nationaal Archief, Den Haag,
DTB kopie Zuid-Holland; Alphen, nummer toegang 3.04.16.006, inventarisnummer 22
4) Nationaal Archief, Den Haag,
DTB kopie Zuid-Holland; Zoeterwoude, nummer toegang 3.04.16.165,
inventarisnummer 3
5) Gaarder Zoeterwoude 1781-1812
via Nationaal Archief image 63
6) Plaatsingslijst van de minuut-
en vervolg-minuutplans van de Dienst van het Kadaster en de Openbare Registers:
directie Zuid-Holland, district 's-Gravenhage, 1813-1832 via Nationaal Archief
7) Gaarder Zoeterwoude 1781-1812
via Nationaal Archief image 63 dochter Johanna op 29 september 1797
8) Transportregister 63 1805-1807
Zoeterwoude 16-01-1805 pagina 103 via Familisearch image 351
9) Archiefnummer 0506, Archief van
notaris Hermanus van Waalswijk, 1766-1804, inventarisnummer 2520, aktenummer 73
09-07-1800 via Erfgoed Leiden image 334
10) Leydse Courant 17 juli 1820
pagina 2 via Erfgoed Leiden
10a) Burgerlijke Stand Overlijden
Zoeterwoude aktenummer 53
11) Kadastrale kaart 1811-1832:
oorspronkelijke aanwijzende tafel Zoeterwoude, Zuid Holland, sectie E, blad 026
(OAT08236E026)
12) B.v.: Toegangsnummer 112.2.01
Archieven van de notarissen residerende te Alphen, 1668-1935 Inventarisnummer 76
van 6 juli 1824
13) Met de helm op geboren worden: in positieve
verhaalvarianten betekende het ook wel: gelukskinderen.
Reacties
Een reactie posten